Josemieke werkt met 'edele metalen', Daniel met 'waardeloos materiaal'. Is dat niet in tegenspraak met elkaar? Josemieke Segers en Daniel Vandenheede tasten elkaars ontwerpen af in de Tilburgse Piusstraat. In het gesprek dat ontstaat blijkt dat beide beeldende vormgevers zich realiseren dat 'de waarde' van wat dan ook - laat het goud of zilver, rubber of hout, een fossiel of een weggegooid stuk papier zijn - vraagt om aandacht. Wat brengen zij met hun materialen over het voetlicht?
Daniël licht toe: sieraad, spiegel en speelkaart zijn drie termen die iets te maken hebben met begoocheling, zelfbedrog.
Een eeuwenoude cultuur heeft ons waarnemingsvermogen sterk beïnvloed. Zodra we iets zien, willen we het ding automatisch een naam geven. Dit leidt onze aandacht af naar het beeld van een prototype. Daarom kunnen we de dingen nooit waarnemen zoals ze in werkelijkheid zijn. Mijn stelling is, dat we alleen maar helder kunnen zien wanneer ons denken zwijgt.
Ik neem de dingen zoals ze zijn, maak me geen zorgen over prettig of wanstaltig, schoon of lelijk, waardevol of waardeloos,... Aan de toeschouwer om te kijken! Ik wil de toeschouwer op een dwaalspoor brengen, wil dat de toeschouwer zichzelf vragen gaat stellen. Tegenover “edele” metalen plaats ik “waardeloze materialen” en laat de toeschouwer een keuze maken.
Hij werkt ver van alle heisa en drukte in stilte in zijn atelier. Er is noch een programma, noch zijn er vaste ideeën. Niet wat hij denkt houdt hem bezig, maar wat hij voelt. Hij is stil, kijkt en beleeft de wereld om zich heen. Hij stelt geen vragen, want het antwoord is er al. De economisering van materiaal reduceert de werkelijkheid tot ruilwaarde en dat is onverdraaglijk. De kunstenaar heeft aandacht voor de kleine en eenvoudige dingen die hij vindt op zijn weg. Hij mediteert over het oerproduct, de essentie van het ding en de oorsprong van het leven. Hij koestert de nederige dingetjes - de materialen, in zichzelf inert, beginnen te spreken met een expressiviteit waarvoor men slechts moeilijk alternatieven vindt. Kunst is een poging om door te dringen tot de onzichtbare dimensie van het materiële.
Josemieke wil laten zien dat door alle franje van “goud en diamanten” de naaktheid van de dingen niet verborgen, maar juist zichtbaar wordt.
Het oog is daarbij als een projector van het brein, dat de waarneming of spiegel bepaalt ; wat je ziet is niet wat er is , maar de weergave van de eigen geestesinhoud.
Het speelkaartenmuseum riep bij haar associaties op met “het speelbord” in de betekenis van de aarde, waar het spel gespeeld wordt, de rollen vertolkt worden, waar alle deelnemers een individuele kijk hebben op winnen/verliezen; waar idealen, zelfbeelden gekoesterd worden en illusies nagejaagd.
Het complete werk krijgt dan ook het aanzien van een speelbord; verdeeld in vele vakjes, waar de spelers zich geïsoleerd in bevinden; althans, zo lijkt het, zolang het oog kijkt naar de afzonderlijke figuren. Zodra echter het totale veld wordt overzien, wordt zichtbaar dat alle delen onverbrekelijk een geheel vormen.
Zij herkent in het werk van Daniel de taal van materiaal-gebruik, en de zeggingskracht van het samenbrengen van achteloos weggegooid “afval” in een zorgvuldig opgebouwd stilte-beeld. In enkele afzonderlijke delen van haar werk zijn reacties/spiegelingen waar te nemen op delen van zijn werk.
De uitwisseling tussen beide kunstenaars roept bij mij de titel op van het werk van Jean-Paul Sartre (1905 - 1980): L' être et le néant, gepubliceerd in 1943. Deze Franse filosoof wees erop, dat wij ons nooit op iets anders kunnen beroepen dan op ons 'zien' van de werkelijkheid. Ons eigen (subjectieve) perspectief is onoverwinnelijk!
De vraag waarmee de toeschouwer van het werk van beide kunstenaars wordt geconfronteerd is of we te maken hebben met een tegenspraak of een paradox. Zijn wij de heersers of de behoeders van de materie, van 'al wat is'? Kunnen wij instemmen met Josemieke, dat wij misschien wel het láátste woord hebben over de dingen én met Daniel, dat wij niet het éérste woord hebben over 'al wat is'?
Wellicht vinden beide kunstenaars elkaar in de dichtregels van Lucebert:
alles van waarde is weerloos
wordt van aanraakbaarheid rijk
en aan alles gelijk
Het is aan de bezoekers van de expositie om daarover te besluiten.
Leon Segers
